9 / 166
N
AMAZ
223
kendi seviyesiyle, gayret ve hassasiyetiyle ve biraz da ortamla alâkalı süb-
jektif bir hal olduğundan bu konuda herkes için ortalama bir çizgiden söz
etmek ve buna namazın şartları arasında yer vermek doğru olmaz. Na-
mazda sözü edilen iç huzuru ve kalbî bağlılığı yakalamak, ruhun maddî
âlemden Allah'ın huzuruna yükselişini hissetmek herkes için kolay olmadığı
gibi arzu etmekle elde edilebilen bir sonuç da değildir. Böyle bir mükellefiyet,
insana gücünün üzerinde bir yük yüklemek anlamına gelir. Fakihlerin, zâ-
hirî şartların yerine getirilmesiyle mükellefin uhdesinden namaz borcunun
düşeceğini ve bunun dünyevî hükümler bakımından yeterli olacağını söyle-
meleri bu sebepledir. Kılınan namazın kabul olunup olunmaması, âhirette
fayda verip vermeyeceği fıkhın konusu değildir. Ayrıca fakihler fetva verir-
ken, insanların kusur ve eksikliklerini de dikkate almışlar, mükellefiyet
şartlarını ideal değil ortalama ölçülerde tutmaya çalışmışlardır. Bu gerekçe ve
mülâhazalar sebebiyledir ki, namazın ruhu olan kalp huzuru namazın ta-
mamında şart koşulmamış, namaza başlarken yapılan niyetteki ihlâs ve
yöneliş yeterli görülmüştür.
III. NAMAZ ÇEŞİTLERİ
Hanefîler dışındaki çoğunluk, vâcip hüküm kategorisini kabul etmedik-
leri için namazı genel olarak farz ve nâfile şeklinde iki gruba ayırmışlardır.
Hanefîler'e göre ise namazlar: a) farz, b) vâcip, c) nâfile olmak üzere üç
çeşittir. Bununla birlikte Hanefîler arasında farklı gruplamalar da bulun-
maktadır. Bunlardan birine göre namazlar; a) Allah'ın farz kıldığı
(mektûbe)
namazlar, b) Hz. Peygamber'in sünnetiyle sabit olan
(mesnûn)
namazlar, c)
nâfile namazlar olmak üzere üç çeşittir. Hz. Peygamber'in sünnetiyle sabit
olan namazlar da vâcip olan ve vâcip olmayan kısımlarına ayrılır.
A) FARZ NAMAZLAR
Farz olan namazlar, aynî farz
(farz-ı ayın)
ve kifâî farz
(farz-ı kifâye)
olmak
üzere ikiye ayrılır. Farz-ı ayın olan namazlar yükümlülük çağındaki her
müslümana farz olup, her biri ayrı ayrı bunu yerine getirmekle mükelleftir.
Farz-ı ayın olan namazlar, her gün beş vakit namaz ve her hafta cuma günleri
kılınan cuma namazından ibarettir. Günlük farz namazlar sabah namazı 2
rek‘at, öğle namazı 4 rek‘at, ikindi namazı 4 rek‘at, akşam namazı 3 rek‘at ve
yatsı namazı 4 rek‘at olmak üzere toplam 17
(on yedi)
rek‘attır. Cuma namazı,
cuma günü öğle namazının vaktinde cemaatle kılınan ve farz olan kısmı 2
rek‘at olan bir namazdır. Cuma namazı kılınınca ayrıca öğle namazı kılınmaz.