79 / 166
N
AMAZ
293
kendisini camiye götürebilecek biri bulunan âmâya cuma namazı farzdır.
Kendisini camiye götürebilecek kimsesi bulunmayan âmâya ise, bütün bil-
ginlere göre cuma namazı farz değildir. Ayakları felç olmuş veya kesilmiş
kimselerle yatalak hastalara da cuma namazı farz değildir.
3. Uygun olmayan hava ve yol şartları. Cuma namazına gittiği takdirde
kişinin önemli bir zarara veya sıkıntıya uğramasına yol açacak çok şiddetli
yağmur bulunması, havanın çok soğuk veya sıcak olması veya yolun aşırı
çamurlu olması gibi durumlarda cuma namazı yükümlülüğü düşer.
4. Korku. Cuma namazına gittiği takdirde malı, canı veya namusunun
tehlikeye gireceğine dair endişeler taşıyan kimseye de cuma namazı farz
değildir.
Cuma namazının farz olması için bu iki şartın (erkeklik ve mazeretsizlik)
bulunması gerektiği hususunda fakihler görüş birliği içindedirler. Bundan
sonraki şartlarda ise fakihler arasında görüş farklılıklarına rastlanır.
3. Hürriyet
Hür olmayan kimseler yani köle ve esirler, fakihlerin büyük çoğunlu-
ğuna göre, cuma namazı ile yükümlü değildir. Esasen bu şartın konulması-
nın altında, kölelik uygulamasının devam ettiği dönemlerde, kölenin efendi-
sine karşı sorumluluklarını tam ve eksiksiz olarak yerine getirmesi düşün-
cesi yatar. Cuma namazının kölelere farz olmadığını söyleyen fakihler bu
hükmü, kölenin görev ve sorumluluğu konusundaki anlayış üzerine kur-
muşlardır. Buna göre köle, tüm zamanını efendisine tahsis etmek durumun-
dadır. Cuma namazı kılmakla yükümlü tutulacak olursa, efendisine karşı
görevini aksatmış olacak ve bu sebeple efendisinden azar işitecek ve belki
de ceza görecektir. Hz. Peygamber, kölenin cuma namazı kılması gerekme-
diğini söylerken, toplumda kölelerin statüsü konusundaki hâkim anlayışı
dikkate almıştır. Zâhirîler, toplumsal olguyu dikkate almadıkları için, cuma
namazı kılmak için hür olma şartını aramamışlardır.
Bu yönüyle düşünüldüğü zaman, hürriyet şartının hangi anlam üzerine
getirildiği ve bu şartın hapis yattıkları için hürriyetleri kısıtlama altına alınmış
olan kimselerle alâkası olmadığı anlaşılır. Bu bakımdan hapiste olan kişilerin,
cuma namazı kılmalarına, fizikî şartlar ve bazı imkânların eksikliği dışında bir
engel bulunmamaktadır. Mahpusların cuma namazı kılabilmeleri için fizikî
şartların hazırlanması ve gerekli düzenlemenin yapılması istenebilir. Cuma
namazının kılınacağı yerin herkese açık olması (izn-i âm) şartı, özel duru-
mundan dolayı hapishaneyi içine almaz.