122 / 166
336
İ
LMİHAL
edilir. Yine, öğle namazının ilk sünneti cemaatle farza yetişmek için
terkedilecek olsa, farzdan sonra kazâ edilebilir. Kazâya kalan ilk sünnetin,
farzdan hemen sonra, son sünnetten önce kazâ edileceği görüşü fetvaya
esas olmuştur. Bununla birlikte son sünnetten sonra kazâ edilebileceği gö-
rüşü de vardır. Böylece hem bir sünnet vakti içinde iki defa geri bırakılma-
mış hem de son sünnetin yeri değişmemiş olur. Namazın tertibinin iki defa
değişmemesi için bunu uygun görenler de vardır. Cuma namazının ilk dört
rek‘at sünneti hakkında da bu öne alma veya geriye bırakma uygulaması
geçerlidir. Terkedilen diğer sünnetler kazâ edilmez. Başlandıktan sonra her
nasılsa tamamlanmadan yarıda kesilen veya bozulan herhangi bir nâfile
namazın kazâsı gereklidir ve bu konu sünnetlerin kazâsı konusuyla ilgili
değildir. Meselâ öğle namazının son sünnetine başlamış olan kimse cenaze
namazını kaçırmamak için bu sünneti yarıda bıraksa, başlanmış bir nâfile
ibadetin tamamlanması gerektiği için, bu iki rek‘at sünneti kılması sünnet
olmaktan çıkar, vâcip haline gelir.
Namaz belli vakitlerde yerine getirilmesi gereken bir farz olduğu için, bir
özür olmaksızın namazın vaktinde kılınmayıp kazâya bırakılması büyük
günahtır ve namazı kazâ etmek bu günahı kaldırmaz. Kaçırılan namazı kazâ
etmek, namazı terketme günahını kaldırır, fakat vaktinden sonraya bırakma
günahını kaldırmaz. Bunun için ayrıca tövbe ve istiğfar etmek gerekir.
Meşrû bir mazeret sebebiyle namazın kazâya kalması veya bırakılması
günah olmaz. Düşman korkusu veya bir ebenin doğum yapacak kadının ba-
şından ayrılması halinde çocuğun veya annesinin zarar göreceğinden kork-
ması meşrû birer mazerettir. Nitekim Hz. Peygamber Hendek Savaşı’nda na-
mazlarını tehir etmiştir. Abdullah b. Mes‘ûd'un bu olaya ilişkin anlatımı şöyle-
dir: "Müşrikler, Hendek Savaşı’nda Resûlullah'ı dört vakit namaz kılmaktan
alıkoydular. Nihayet, gecenin Allah'ın bildiği kadar bir kısmı geçtikten sonra
Bilâl ezan okudu ve k
a
met getirdi; Hz. Peygamber ikindiyi kıldırdı; sonra Bilâl
k
a
met getirdi, Hz. Peygamber akşam namazını kıldırdı; sonra k
a
met getirdi,
Hz. Peygamber yatsı namazını kıldırdı" (Buhârî, “Mevâk
ý
t”, 36, 38;
Tecrîd-i
Sarîh Tercümesi
, II, 535).
Bunu mazeret sebebiyle ikiden fazla namazın cem‘i olarak da değerlen-
dirmek mümkündür ve bu örnek saatlerce süren ameliyatlarda doktorlar için
bir ruhsat kapısı oluşturmaktadır.
Uyku ve unutma gibi bir özür sebebiyle namazı geçen kimse günahkâr
olmaz. Çünkü Hz. Peygamber, uyku sebebiyle namazı kılamadıklarından
şikâyet edenlere şöyle demiştir:
"Uyku ihmal değildir. İhmal ancak uyanık-