116 / 166
330
İ
LMİHAL
nın da öğle ile birlikte iade edilmesi gerekir. Müzdelife'de ise akşam ile yatsı
namazı tek ezan ve tek k
a
met ile kılınır. Akşamın farzı ile yatsının farzı
arasında sünnet namaz kılınmaz. Arada sünnet kılınmışsa yatsı için tekrar
k
a
met getirilir.
Diğer mezheplerde cem‘, belirli sebep ve şartlarla câiz görülmüştür. Şiî-
Ca‘ferî mezhebinde ise, hiçbir mazerete gerek olmaksızın iki namazın bir
vakitte cemedilmesi câizdir. Cem‘i kabul edenlere göre, iki namazın cemedil-
mesini câiz kılan sebepler, ayrıntıdaki görüş ayrılıkları bir tarafa bırakılacak
olursa şunlardır: 1. Yolculuk
(sefer)
, 2. Yağmur, çamur, kar, dolu, 3. Hasta-
lık, 4. İhtiyaç ve meşguliyet.
1. Yolculuk.
Hanefîler dışındaki çoğunluk âlimler, yolculuğu bir maze-
ret kabul ederek, yolculukta cem‘ yapılmasını câiz görmüşlerdir. Ancak bazı
ayrıntılarda aralarında görüş ayrılığı vardır. Buna göre Mâlikîler, cem‘ yap-
manın câiz olabilmesi için yolculuğun yorucu bir yolculuk olmasını şart ko-
şarken, Şâfiîler ve Hanbelîler, yorucu olup olmamasına bakılmaksızın yol-
culuğun her hâlükârda cem‘ için bir mazeret olduğunu söylerler. Bu noktada
Şâfiîler, Mâlikîler'in ve Hanbelîler'in aksine, ayrı bir şart ileri sürerek, cem‘
yapmayı câiz kılan yolculuğun, herhangi bir yolculuk değil, namazların
kısaltılmasını câiz kılan nitelik, süre veya mesafedeki yolculuk olduğunu
söylerler. Bu arada yolculuğun türüne ve amacına bağlı olarak da bazı görüş
ayrılıkları ortaya çıkmıştır. Kimi Mâlikîler, deniz yolculuğunu da sefer hük-
münden istisna etmişlerdir.
2. Yağmur, Kar, Dolu.
Yağmur, şiddeti konusundaki görüş ayrılıkları
bir tarafa bırakılacak olursa, Mâlikî, Şâfiî ve Hanbelî mezheplerinde, yolcu
olmayan
(muk
i
m)
kişiler için bir mazeret kabul edilmiş ve böyle günlerde
namazın cem‘i belli şartlarla câiz görülmüştür. Mâlikîler ve Hanbelîler, sa-
dece akşam ile yatsının mescidde cem‘-i takdîm olarak cemedilmesini câiz
görürken, Şâfiîler buna öğle ve ikindinin cem‘ini de ilâve etmişlerdir. Bu ve
benzeri sebepler, evde değil, sadece mescidde cemaatle birlikte cem‘ yap-
mayı câiz hale getirir.
Şâfiîler, yerlerin çamurlu olmasını cem‘ yapmayı câiz kılan mazeret ka-
bul etmezken, Hanbelîler bunu bir mazeret saymış, Mâlikîler ise cem‘in câiz
olabilmesi için çamurla birlikte zifiri karanlık durumunun bulunmasını şart
koşmuşlardır.
3. Hastalık.
Mâlikîler'e göre hasta bir kişi, ikinci bir namazın vaktine
kadar durumunun namaz kılamayacak derecede kötüleşeceğinden veya