112 / 166
326
İ
LMİHAL
Özel arabasıyla yolculuğa çıkan kişinin bir an önce normal hayatına
dönme gibi bir endişesi hem olabilir, hem de olmayabilir. Nitekim günü-
müzde, eskiden hiç söz konusu edilmeyen bir tatil olgusu bulunmaktadır.
İnsanlar yılın belli zamanlarında denize, ormana gitmeye, tarihî ve turistik
yerleri gezmeye zaman ayırıyorlar. Tatil çoğu kimseler için artık hayatın bir
parçası olmuş durumda. Dolayısıyla tatil için yola çıkanların, en azından
yolculuğa çıkarken, bir an önce normal hayata dönmek gibi bir endişeleri ve
aceleleri yoktur.
Bu defa da, yolculuğun hangi amaçla yapıldığı sorusunu sormak gereki-
yor. Yolculuğun hangi amaçla yapıldığını sınırlama ve belirleme imkânı ol-
mamakla birlikte genel olarak üç başlık altında toplanabilir: a) İş amaçlı
yolculuklar. b) Tatil, gezi amaçlı yolculuklar. c) İç ve dış güvenlik amaçlı
yolculuklar
(daha ziyade ordu ve emniyet güçleri için söz konusudur)
.
Esasen bu tür konularda objektif kriter getirildiği zaman hükmün anla-
şılması ve tatbik edilmesi kolaylaşıyor ise de getirilen kriter sabitleştirilince
gitgide hüküm ile hükmün konuluş amacı arasında uçurum meydana gel-
mekte ve hükmün konuluş esprisinin tamamen ortadan kalkması gibi bir
durum ortaya çıkmaktadır.
Sefer hükümlerinin iş ve güvenlik amaçlı yolculuklarda kural olarak uy-
gulanabileceğini, bunun dışındaki yolculuklarda ise kişinin kendi inisiyatifine
bırakılmasının doğru olacağını söyleyebiliriz. Yolculuk hali genel olarak güçlük
ve sıkıntılardan hâlî olmayacağı için kişi, yerleşik bulunduğu yerden ayrıldık-
tan sonra ruhsatlardan istifade ihtiyacını hissettirecek bir meşakkatle karşıla-
şıyorsa bu ruhsatlardan istifade etmeli, ruhsata ihtiyaç duymuyorsa istifade
etmemelidir. Bu durumda kişi ruhsatlardan istifade konusunda kararı kendisi
vereceği için Allah katında sorumluluk da kendisine ait olacaktır. Ruhsatların
kullanılmasının gerekli olup olmadığı konusundaki -aşağıda gelecek olan-
mezheplerin farklı görüşleri, yukarıdaki formülü uygulamayı kolaylaştırmak-
tadır.
b)
Seferîliğin Hükümleri
Yolculuk durumu, genel olarak meşakkat ve sıkıntı içerdiğinden bu du-
rumdaki kişi için bazı kolaylıklar getirilmiştir. Bunlar yolcuya tanınan ruh-
satlardır. Bunların başında ramazan ayında yolculuk yapan kişi için tanı-
nan, orucu yolculuk anında tutmayıp sonraya bırakma ruhsatıdır. Normalde
bir gün bir gece olan mest üzerine mesih süresi, yolcu için üç gün üç geceye