114 / 166
328
İ
LMİHAL
dilen seferde namazların kısaltılması hükmünün bir hediye olduğu şeklindeki
ifadenin dışında, Hz. Âişe ve İbn Abbas'ın şu sözlerini de delil almışlardır: Hz.
Âişe "Namaz ikişer rek‘at olarak farz kılındı; sonra hazarda ziyade olundu,
seferde ise olduğu gibi bırakıldı" demiş, İbn Abbas da "Allah Teâlâ namazı
Peygamberimiz’in dili ile hazarda dört rek‘at, seferde iki rek‘at olarak farz
kılmıştır" demiştir (Buhârî, “Salât”, 1; Müslim, “Salâtü'l-müsafirîn”, 1).
Mâlikîler'e göre, seferde namazı kısaltarak kılmak müekked sünnettir.
Şâfiî ve Hanbelîler'e göre ise yolculukta namazları kısaltarak kılmak bir ruh-
sat olup, kullanıp kullanmamak kişinin tercihine bırakılmıştır.
Seferî kimse bir beldede on beş gün ve daha fazla kalmaya niyet edince
mukim olur ve artık namazlarını tam kılar. Eğer on beş günden az kalmaya
niyet ederse seferîliği devam eder. Şâfiî ve Mâlikîler'e göre ise, yolcu bir
yerde dört gün kalmaya niyet ederse namazlarını tam kılar. Hanbelîler'e
göre dört günden fazla veya yirmi vakitten fazla kalmaya niyet ederse na-
mazlarını tam kılar.
Namaz cemaatle kılındığında mukim yolcuya, yolcu mukime uyabilir.
Mukim kişi, seferî kişiye uymuşsa, seferî iki rek‘atın sonunda selâm verince,
mukim selâm vermeyip kalkar, namazı dörde tamamlar. Namazın baş tara-
fını imamla kılmış ve farz kıraat yerine gelmiş olduğu için bu kişi sağlam
görüşe göre, namazı başkaca kıraat etmeksizin tamamlar, yanılırsa secde
etmez. Çünkü bu mukim, lâhik mesabesindedir. Yolcu, vakit içinde mukime
uyduğunda dört rek‘atlı bir farz namazı mukim gibi tam olarak kılar.
Aslî vatana dönmekle yolculuk hali sona erer. Burada sefer hükümleriyle
ilişkili olarak oluşturulan üç vatan anlayışından kısaca bahsedelim.
a) Vatan-ı aslî. Bir insanın doğup büyüdüğü veya evlenip içinde yaşa-
mak istediği veya içinde barınmayı kastettiği yere vatan-ı aslî denir. Vatan-ı
aslîden başka yere iş, görev vb. sebeplerle veya yerleşmek üzere göçülünce
yeni yer vatan-ı aslî olur, eski yer bu vasfını kaybeder.
b) Vatan-ı ik
a
met. Bir kimsenin doğduğu, evlenip ailesini yerleştirdiği
veya kendisi yerleşmeye karar verdiği yer olmamak kaydıyla, kişinin on beş
günden fazla kalmak istediği yere vatan-ı ik
a
met denir.
c) Vatan-ı süknâ. Bir yolcunun on beş günden az kalmayı planladığı
yere vatan-ı süknâ denir.